Huidhonger: Dit is hoe het zit

Nu we thuiszitten merken veel mensen duidelijk wat ze het meest missen: lichamelijk contact. Dat verlangen wordt ‘huidhonger’ genoemd. Singles Elsa en Linde weten er alles van. Neuropsycholoog Anouk Keizer is in het onderwerp gedoken en onderzoekt wie er allemaal nog meer last van hebben.

‘Laatst was ik eindelijk weer even bij mijn zoon. ‘Moeders, kom eens hier, dan geef ik je een knuffel’, zei hij. Toen hij me tegen zich aandrukte, besefte ik opeens hoe erg ik dat gemist had. Een warm lijf, een omarming, fysieke genegenheid. Sinds de coronamaatregelen had ik dat niet meer gevoeld.’’

• Elsa (57) is weduwe en woont al jaren alleen. Ze is een lichamelijk ingesteld mens, maar sinds de lockdown is ze verstoken van intiem contact. Ze heeft last van ‘huidhonger’, zegt ze: de hunkering om aangeraakt te worden. ,,Opeens besef ik de waarde van een hand op mijn schouder. Elk mens heeft behoefte aan dat soort nabijheid; of je nu een hippe jonge single of een dementerende oudere in een verzorgingshuis bent.’’

Babyaapjes

Als de thuisquarantaine ons iets duidelijk maakt, is het wel dat aanraking een primaire levensbehoefte is. Bij pasgeboren baby’s is dat uitgebreid onderzocht. Uit een studie onder te vroeg geboren baby’s bleek dat de sterfte met 36 procent verminderde als de moeders hen vaak op de blote borst lieten liggen. Deze baby’s waren gezonder, konden hun temperatuur beter regelen, ademden rustiger en de groei van hun hersenen verliep beter. Een ander onderzoek, van de Amerikaanse ‘aanraakexpert’ Tiffany Field, toonde aan dat kinderen zich lichamelijk en emotioneel beter ontwikkelen als ze worden geknuffeld. Kinderen die weinig fysieke affectie kregen, vertoonden later vaker agressief gedrag dan leeftijdsgenoten die wel liefdevol werden aangeraakt.

En dan is er nog het hartverscheurende experiment uit 1958 van psycholoog Harry Harlow. Harlow zette babyaapjes elk in een kooi met twee kunstapen: de ene van zachte stof, de andere van een ijzerdraad. Hoewel beide nepmoeders melk gaven, kozen alle aapjes toch voor de koestering van de zachte moeders - zelfs als de melk daar werd weggehaald.

Verbinding

Ook voor volwassenen is fysiek contact een wezenlijke behoefte. Neuropsycholoog Anouk Keizer, verbonden aan de Universiteit Utrecht, houdt zich al jaren met dat onderwerp bezig.

,,Aanraken heeft op allerlei fronten een positieve uitwerking’’, zegt ze. ,,Zo is het van invloed op je pijnbeleving en verlaagt het je cortisolwaarden - en daarmee je stressniveau. Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die zich sociaal buitengesloten voelen dat minder hevig ervaren nadat ze zachtjes zijn aangeraakt.’’ En lichamelijk contact doet meer: het is een belangrijke manier om ons met elkaar te verbinden. Een goed geplaatste aanraking stimuleert vertrouwen en samenwerking en geeft blijk van dankbaarheid en sympathie.

Meer vel voelen

Hoe moet dat nu in deze anderhalvemetertijden? Fijn, al die gunstige effecten van aanraking, maar als aanraking praktisch taboe is, ben je als alleenwonende mooi de klos. ,,Ik werd al niet veel aangeraakt, maar nu helemaal niet meer’’, zegt Linde (52). ,,Ik mis een arm om me heen, een kus op mijn wang, of fysieke aandacht die nog wat verder gaat dan dat. Maar ja, daten zit er nu niet in. Wat heeft het voor zin om met een leuke man af te spreken als we toch niet aan elkaar mogen zitten? We kunnen elkaar wel diep in de ogen kijken, maar daar gaat mijn huidhonger niet van weg.’’

Toch is seks niet zozeer wat ze mist, zegt Linde. Een knuffel van een vriendin, de warmte voelen van een ander:
ze heeft het gewoon nodig. ,,Aangeraakt worden betekent ook dat iemand je graag mag, dat je emoties in elkaar herkent, dat je bevestiging krijgt. Het is een manier om je genegenheid te laten blijken. Nu dat niet kan, voel ik me in mineur. Alsof de dag minder kleur heeft.’’

Een verbinding tussen mensen bestaat niet zonder een dialoog én niet zonder aangeraakt worden, aldus psychiater Dirk de Wachter in het recent verschenen boek Huidhonger, dat gaat over alleen zijn, het verlangen naar aanraking en het taboe dat daarop rust. De Belg pleit daarin voor ‘meer vel voelen, al is het een gevoelig onderwerp’. Volgens hem zijn we daar in deze maatschappij te terughoudend in. ‘Maar vel voelen is van levensbelang en daarmee bedoel ik in de dagelijkse omgang: een knuffel van je kind, een omarming van een vriend, de hand vasthouden van je moeder’, schrijft hij. ‘Uitspreken of laten merken dat er behoefte is aan huidcontact, lijkt een taboe. Dat is niet goed. De mens is een wezen dat heel veel nood heeft aan aangeraakt worden’.

Nieuwe normaal

Linde en Elsa herkennen het taboe - daarom willen ze niet met hun eigen naam in de krant. Elsa: ,,Ik ben alleen in een wereld waar stelletjes de norm zijn. Ik word niet aangeraakt en dat kan iedereen zien. Dat maakt eenzaam en kwetsbaar. Ik moet het doen zonder die primaire bron van erkenning en dat leidt tot onrust en een knagend ongenoegen. Dat zogenaamde ‘nieuwe normaal’ van Rutte, ik kan het niet meer horen. Het ís niet normaal om standaard anderhalve meter afstand te houden. Daar zijn wij mensen niet voor gemaakt.’’

Omdat we alle positieve effecten van fysiek contact nu moeten missen, is het voorstelbaar dat het gevoel van stress en angst bij mensen toeneemt, denkt Keizer. Om dat te onderbouwen, is ze 6 april een onderzoek begonnen naar thuisisolatie, het gebrek aan aanraking en mentaal welzijn. ,,Ik heb nog nooit zo veel deelnemers aan een onderzoek gehad, wat wel aangeeft hoezeer het onderwerp leeft’’, zegt de Utrechtse psycholoog. ,,Wat ik onder meer graag wil weten, is welke groep het meest last heeft van het ontbreken van lichamelijk contact. De alleenwonenden die nu niet meer worden aangeraakt? Of de mensen met een partner en kinderen net zo goed? Misschien mist die laatste groep óók de knuffel van een vriend of de handdruk bij een ontmoeting. Iedereen merkt nu opeens hoe waardevol zo’n automatisch gebaar is, hoe je er een instant band mee kunt creëren.’’

Jezelf koesteren

Behalve naar de resultaten van haar lopende onderzoek is Keizer benieuwd hoe het zal gaan nu we weer meer naar buiten mogen. ,,Enerzijds missen we de aanrakingen enorm, anderzijds gaan de alarmbellen af als iemand te dichtbij komt. Verwarrend. Hoe gaan we daar straks mee om?’’

Bij de gedachte aan een anderhalvemetersamenleving wordt Linde vooral somber. ,,Als dit nog lang duurt, poeh, dan weet ik het niet. Ik kan me voorstellen dat mijn behoefte aan lichamelijk contact het dan wint van mijn coronadiscipline.’’

Else voelt zelfs wanhoop de kop opsteken bij het idee van social distancing zonder zicht op een einde. ,,Natuurlijk zijn er manieren om mezelf te koesteren. De poes op schoot, de hond aaien, me insmeren met bodylotion, een virtuele omhelzing van een vriendin, maar die volstaan alleen als ik perspectief heb. Een leven zonder de warmte, zachtheid en levendigheid van een ander te voelen - dat noem ik geen leven.’’

De namen van Elsa en Linde zijn gefingeerd, hun werkelijke namen zijn bij de redactie bekend. Ook meedoen aan het onderzoek van Anouk Keizer aan de UU? Meld je aan via: http://tiny.cc/touch2020
Huidhonger, Gemma Boormans en Esther Cohen, uitgeverij De Arbeiderspers